هر سال در ۷ مهر ماه، عاشقان و اندیشمندان به مناسبت بزرگداشت شمس تبریزی گرد هم می‌آیند تا یاد و اندیشه‌های این عارف بزرگ ایرانی را گرامی بدارند. شمس تبریزی به عنوان یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های عرفان ایرانی، نه تنها در ایران، بلکه در جهان اسلام و حتی فراتر از آن، مورد احترام و ارادت قرار دارد. ۷ ام مهر ماه بزرگداشت شمس فرصتی است تا درباره زندگی و تاثیرات عمیق او بر عرفان و ادبیات فارسی بیشتر بدانیم.
زندگی‌نامه شمس تبریزی
شمس‌الدین محمد بن علی بن ملک‌داد تبریزی، معروف به شمس تبریزی، یکی از عرفای بزرگ قرن هفتم هجری است. او در شهر تبریز متولد شد، شهری که در آن زمان یکی از مراکز مهم فرهنگ و علم بود. زندگی شمس به دلیل طبع آزاد و سبک زندگی عرفانی‌اش، پر از رمز و راز بوده‌است. شمس در بیشتر سال‌های عمرش در جستجوی دانش و حقیقت در سفر بود و همین مسافرت‌ها او را با اندیشمندان و عرفای دیگر زمان خود آشنا کرد.
اما بی‌گمان، معروف‌ترین بخش زندگی شمس تبریزی، ملاقات او با مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است. این دیدار که در تاریخ عرفان ایران و جهان بسیار شناخته شده‌است، مسیر زندگی مولانا را به کلی تغییر داد. شمس تبریزی با فلسفه و طرز تفکر عمیق خود، مولانا را از یک عالم دین به شاعری عارف و عاشق تبدیل کرد.
شمس و مولانا
شمس تبریزی به عنوان مراد و دوست نزدیک مولانا، تاثیر بسزایی در آثار و افکار این شاعر بزرگ داشت. عشق عمیقی که بین این دو عارف برقرار شد، موجب خلق یکی از بزرگترین آثار ادبیات فارسی یعنی “دیوان شمس” شد که حاصل اشعار و غزل‌های مولانا تحت تاثیر عشق و حضور شمس است. مولانا در اشعار خود بارها و بارها به شمس تبریزی اشاره کرده و او را به عنوان منبع الهام و نور خود معرفی می‌کند.
مولانا در وصف شمس می‌گوید:
«ای شمس، تو آن چراغی که در دل‌ها نور افکندی
از تو وجود ما به شوق و عشق پر گشته است.»
۷ مهر ماه بزرگداشت شمس، فرصتی است تا این پیوند عمیق روحانی و عرفانی بین شمس و مولانا را مورد بررسی قرار دهیم و به درک عمیق‌تری از این رابطه برسیم.
اهمیت ۷ مهر ماه
چرا ۷ مهر ماه به عنوان روز بزرگداشت شمس انتخاب شده است؟ این تاریخ به عنوان روزی نمادین در تقویم فرهنگی ایران ثبت شده‌است تا به خاطر شمس تبریزی، شخصیت عرفانی و تاثیرگذار او را به یاد بیاوریم. این بزرگداشت به خصوص در شهر خوی که آرامگاه او در آن قرار دارد، با برگزاری مراسم و همایش‌های مختلف فرهنگی و عرفانی برگزار می‌شود. این مراسم‌ها با حضور اساتید برجسته عرفان و ادبیات، هنرمندان و عاشقان مولانا و شمس برگزار شده و به تبادل اندیشه و شعرخوانی پرداخته می‌شود.
مهم‌ترین هدف ۷ مهر ماه بزرگداشت شمس، زنده نگه داشتن یاد و اندیشه‌های او و ترویج ارزش‌های عرفانی و انسانی‌ای است که او به جا گذاشته است. این مراسم‌ها فرصتی هستند تا جوانان و علاقه‌مندان به عرفان و فلسفه، با اندیشه‌های شمس بیشتر آشنا شوند و از آن‌ها الهام بگیرند.
تاثیر شمس بر ادبیات فارسی
تاثیر شمس تبریزی بر ادبیات فارسی، به ویژه در قالب شعر، غیرقابل انکار است. مولانا تحت تاثیر شمس، به یکی از بزرگترین شاعران عاشقانه و عرفانی جهان تبدیل شد. آثار مولانا که شامل اشعار زیبای عرفانی و فلسفی هستند، همچنان در سراسر جهان مورد توجه و ترجمه قرار می‌گیرند.
مولانا با توجه به حضور شمس در زندگی‌اش، چنان دچار تحول روحانی شد که بسیاری از اشعار او سرشار از مفاهیم عمیق عرفانی و عشق الهی است. در دیوان شمس، این اشعار به وضوح دیده می‌شوند:
«همه عالم بی‌شمس تبریزی من است،
هرچه گویم بی‌او به جز سوز و غم است.»
۷ مهر ماه بزرگداشت شمس، فرصتی است تا بار دیگر به تاثیر شگرف این عارف بر یکی از بزرگترین شاعران تاریخ جهان بیندیشیم. بدون حضور شمس، مولانا شاید هرگز به چنین عمقی از عرفان و عشق الهی نمی‌رسید و ادبیات فارسی نیز از یکی از گرانبهاترین آثار خود محروم می‌ماند.
شمس و فلسفه عرفانی
شمس تبریزی نه تنها شاعری بزرگ و عارف بود، بلکه فیلسوفی عمیق با نگرشی خاص نسبت به زندگی و انسان بود. او به دنیا از دیدگاهی کاملاً متفاوت نگاه می‌کرد. فلسفه عرفانی شمس بر پایه عشق به خدا و جدا شدن از دلبستگی‌های دنیوی بنا شده‌است. او اعتقاد داشت که انسان باید از تمامی قیود دنیوی آزاد شود تا بتواند به حقیقت نزدیک‌تر شود. این فلسفه در اشعار و گفته‌های او به وضوح دیده می‌شود.
شمس معتقد بود که راه رسیدن به خداوند، عشق است؛ عشقی که فراتر از هر عشق زمینی و انسانی است. این عشق الهی باید انسان را از تمامی مرزها و محدودیت‌های ذهنی آزاد کند و او را به سرچشمه حقیقت نزدیک سازد.
بزرگداشت شمس در فرهنگ معاصر
هر ساله ۷ مهر ماه بزرگداشت شمس در شهرهای مختلف ایران و به ویژه در خوی، برگزار می‌شود. این مراسم‌ها شامل سخنرانی‌ها، جلسات شعرخوانی، موسیقی عرفانی و گردهمایی‌های علمی و فرهنگی است که به تجلیل از مقام عرفانی شمس و بازتاب اندیشه‌های او اختصاص دارد.
در چند سال اخیر، تلاش‌های زیادی برای شناساندن شمس تبریزی به عنوان یکی از چهره‌های برجسته فرهنگ و ادبیات ایرانی به جهانیان صورت گرفته است. از جمله این تلاش‌ها، ساخت مستندها و فیلم‌های سینمایی درباره زندگی و اندیشه‌های شمس بوده است. همچنین، پژوهش‌های بسیاری در زمینه آثار و افکار او انجام شده و مقاله‌ها و کتاب‌های متعددی منتشر شده‌اند.
سخن آخر
۷ مهر ماه بزرگداشت شمس، نه تنها فرصتی برای یادآوری شخصیت و افکار شمس تبریزی است، بلکه به ما یادآوری می‌کند که عشق، یکی از کلیدهای اصلی درک حقیقت و نزدیکی به خداوند است. شمس تبریزی با افکار و اندیشه‌های عمیق خود، نه تنها مولانا را متحول کرد، بلکه راهی نو در عرفان و ادبیات فارسی باز کرد که تا امروز همچنان مورد توجه و تحسین است.
