اگر بدانید بیماری‌ای خاموش اما فراگیر هر ۳۰ ثانیه جان یک انسان را می‌گیرد، واکنش‌تان چیست؟ روز جهانی هپاتیت تنها یک مناسبت نیست؛ یک هشدار جهانی است که می‌خواهد سکوت مرگبار این بیماری را بشکند. هپاتیت، بدون آن‌که علائم آشکاری داشته باشد، می‌تواند به سیروز، سرطان کبد و مرگ منجر شود. هدف این مقاله از وب‌سایت جهانی مارکتینگ بازتاب اهمیت روز آگاهی درباره هپاتیت، آگاهی‌بخشی و بررسی وضعیت جهانی و ملی آن است.
فلسفه نام‌گذاری روز جهانی هپاتیت
هر سال ۲۸ ژوئیه مصادف با ۶ مرداد، به نام روز مبارزه با بیماری هپاتیت نام‌گذاری شده است. این تاریخ مصادف با زادروز دکتر «باروخ بلومبرگ» است؛ پزشکی که ویروس هپاتیت B را کشف و واکسن آن را توسعه داد. سازمان جهانی بهداشت (WHO) با تعیین این روز، هدف روشنی دارد: شناسایی مبتلایان خاموش، پیشگیری مؤثر و حذف کامل هپاتیت‌های ویروسی تا سال ۲۰۳۰. انتخاب چنین روزی، پیامی دارد مبنی بر این‌که علم، آگاهی و اقدام جمعی، کلید شکست بیماری‌هایی نظیر هپاتیت هستند.
نگاهی به انواع مختلف هپاتیت
در روز جهانی هپاتیت، توجه جهانی معطوف به پنج نوع ویروس اصلی این بیماری است: A، B، C، D و E. هپاتیت A و E معمولاً از طریق آب یا غذای آلوده منتقل می‌شوند اما نوع‌های B، C و D اغلب از راه خون و سایر مایعات بدن سرایت می‌کنند. هپاتیت C به‌طور خاص به علت مزمن بودن و نبود واکسن، نگرانی اصلی محققان بهداشت است. آشنایی عمومی با تفاوت این انواع، از اهداف اصلی روز هشدار جهانی درباره هپاتیت است تا جامعه به‌درستی بتواند خطر را بشناسد و پیشگیری کند.
آمارهای جهانی، هشداری جدی برای همگان
بر اساس گزارش‌های جدید WHO، بیش از ۳۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان با هپاتیت‌های ویروسی زندگی می‌کنند اما نکته نگران‌کننده‌تر این است که حدود ۹۰٪ از مبتلایان حتی از بیماری خود خبر ندارند. در سال ۲۰۲۴، حدود ۱.۳ میلیون نفر به علت عوارض مرتبط با هپاتیت جان خود را از دست دادند. روز جهانی هپاتیت، با برجسته کردن این آمارها، جامعه جهانی را به انجام تست‌های رایگان، واکسیناسیون گسترده و درمان زودهنگام دعوت می‌کند. بدون اقدام فوری، این اعداد رو به افزایش خواهند رفت.
وضعیت ایران در مقابله با هپاتیت
طبق آمار وزارت بهداشت، شیوع هپاتیت B و C در ایران به نسبت جهانی پایین‌تر است اما چالش‌هایی مانند تشخیص دیرهنگام و کمبود آگاهی عمومی همچنان وجود دارد. ایران از سال‌ها پیش برنامه واکسیناسیون هپاتیت B نوزادان را اجرا کرده و در سال‌های اخیر، کمپین‌های ملی غربالگری هپاتیت C نیز گسترش یافته‌اند. در روز بین‌المللی مقابله با هپاتیت، توجه به گروه‌های پرخطر مانند معتادان تزریقی، زندانیان و بیماران هموفیلی در اولویت برنامه‌های سلامت کشور قرار می‌گیرد.
شعارهای سالانه، بازتاب سیاست جهانی
در سال‌های گذشته نیز شعارهایی مانند «هپاتیت را بشناس، آزمایش بده، درمان کن» یا «به هپاتیت پایان بده» انتخاب شده‌اند. این شعارها تنها جملاتی تبلیغاتی نیستند؛ بلکه خطوط راهنمای سیاست‌گذاران، نهادهای سلامت و حتی مردم عادی هستند تا بدانند کدام بخش از زنجیره مقابله با هپاتیت نیاز به تقویت دارد. در روز جهانی هپاتیت، تمرکز روی شعار سال، محور اصلی کمپین‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی می‌شود.
روش‌های انتقال و پیشگیری بیماری هپاتیت
هپاتیت‌های B و C اغلب از طریق تماس با خون آلوده منتقل می‌شوند؛ مانند استفاده مشترک از سرنگ، تماس جنسی محافظت‌نشده یا انتقال مادر به جنین. برای پیشگیری، واکسن مؤثر برای هپاتیت B در دسترس است اما برای نوع C واکسنی وجود ندارد. به همین دلیل، آگاهی‌بخشی در زمینه رفتارهای پرخطر، کنترل منابع انتقال و تست‌های منظم اهمیت زیادی دارد. یکی از مأموریت‌های روز جهانی هپاتیت، گسترش این اطلاعات کاربردی در جامعه است.
نقش درمان و پیشرفت‌های دارویی
در دهه گذشته، تحولی عظیم در درمان هپاتیت به‌ویژه نوع C رخ داده است. داروهای خوراکی جدید می‌توانند این بیماری را در بیش از ۹۵٪ موارد درمان کنند، آن هم تنها در ۸ تا ۱۲ هفته. دسترسی به این داروها در کشورهای مختلف، متغیر است. کشورهایی مانند مصر با تولید داخلی این داروها توانسته‌اند موارد ابتلا را به شدت کاهش دهند. در روز مبارزه با بیماری هپاتیت، تأکید بر دسترسی عادلانه و ارزان به درمان، یکی از اولویت‌های اصلی WHO و سازمان‌های همکار است.
چالش‌های اجتماعی و فرهنگی
یکی از موانع مهم در شناسایی و درمان هپاتیت، انگ اجتماعی آن است. بسیاری از بیماران از ترس قضاوت، برای آزمایش یا درمان مراجعه نمی‌کنند. همچنین در برخی فرهنگ‌ها، صحبت درباره بیماری‌های عفونی هنوز تابو محسوب می‌شود. روز جهانی هپاتیت تلاش می‌کند این تابوها را بشکند و فضا را برای گفت‌وگوی آزاد، همدلانه و علمی درباره این بیماری فراهم کند. رفع انگ، زمینه‌ساز تشخیص زودهنگام و پیشگیری مؤثر است.
نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی
در عصر دیجیتال، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش بزرگی در آگاهی‌بخشی عمومی دارند. کمپین‌های دیجیتال با هشتگ‌هایی نظیر #WorldHepatitisDay یا #روز_جهانی_هپاتیت، پیام‌های آموزشی را به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌رسانند. در ایران نیز سازمان‌های مردمی و مراکز سلامت با طراحی محتوای خلاقانه در مورد روز جهانی هپاتیت، مردم را به تست رایگان و مشاوره‌های تخصصی دعوت می‌کنند. این روز جهانی، فرصتی طلایی برای افزایش دیده‌شدن مطالب علمی در فضای مجازی است.
مسئولیت ما در برابر روز جهانی هپاتیت
اگرچه برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های سلامت بر عهده دولت‌هاست اما مسئولیت فردی و اجتماعی ما نیز کم نیست. شرکت در غربالگری‌ها، آموزش اطرافیان، پرهیز از رفتارهای پرخطر و حتی اشتراک‌گذاری یک پست ساده درباره روز هشدار جهانی درباره هپاتیت مؤثر است. آگاهی، اقدامی کوچک اما تأثیرگذار است که مسیر پیشگیری را هموار می‌کند. هر فرد آگاه، یک مدافع در برابر هپاتیت است.
چرا باید همچنان بنویسیم و بخوانیم؟
شاید از خود بپرسید چرا باید هرسال درباره هپاتیت بنویسیم و بخوانیم؟ پاسخ ساده است: چون همچنان افراد زیادی در سکوت بیماری زندگی می‌کنند و چون حذف هپاتیت، بدون آگاهی عمومی ممکن نیست. روز آگاهی درباره هپاتیت تنها یک یادآوری نیست؛ بلکه یک دعوت است به مشارکت، همدلی و اقدام. ما با همین نوشته‌ها، گفت‌وگوها و رفتارهای ساده، می‌توانیم تفاوتی بزرگ در سلامت جامعه‌مان ایجاد کنیم.
نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در ارتقاء آگاهی
در روز جهانی هپاتیت، فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد (NGOها) در سراسر جهان برجسته می‌شود. این نهادها با اجرای کارگاه‌های آموزشی، برگزاری کمپین‌های اطلاع‌رسانی و پشتیبانی روانی از بیماران، نقش مؤثری در کاهش بار بیماری دارند. در ایران نیز نهادهایی مانند “کبد سالم” یا “انجمن حمایت از بیماران کبدی” تلاش می‌کنند تا از طریق برنامه‌های میدانی و فضای مجازی، توجه عمومی را به موضوع هپاتیت جلب کنند. همکاری بین دولت و این نهادها، یک رکن کلیدی در موفقیت اهداف روز اطلاع‌رسانی جهانی درباره هپاتیت محسوب می‌شود.
اهمیت آموزش به کادر درمان
یکی از بخش‌های مغفول‌مانده در کنترل بیماری‌های ویروسی، آموزش مستمر به کادر درمان است. پزشکان عمومی، پرستاران، دندان‌پزشکان و حتی داروسازان باید به‌روزترین اطلاعات را درباره نحوه انتقال، تشخیص و درمان هپاتیت داشته باشند. در برخی موارد، کم‌توجهی یا اشتباه در مراقبت‌های پزشکی ممکن است به انتقال بیماری منجر شود. روز جهانی هپاتیت فرصتی برای برگزاری وبینارها، دوره‌های بازآموزی و انتشار راهنماهای تخصصی برای کادر درمان فراهم می‌کند.
نقش اقتصاد و عدالت در درمان هپاتیت
در حالی که درمان هپاتیت C در بسیاری از کشورها پیشرفت چشمگیری داشته اما قیمت بالای داروها هنوز مانعی بزرگ برای دسترسی عادلانه است. کشورهای کم‌درآمد اغلب توانایی تأمین این درمان‌ها را ندارند. سازمان ملل در روز مبارزه با بیماری هپاتیت، بر ضرورت کاهش قیمت داروها، تولید نسخه‌های ژنریک و حمایت مالی از کشورهایی با درآمد پایین تأکید دارد. بدون عدالت اقتصادی، رؤیای ریشه‌کن‌سازی هپاتیت به واقعیت نمی‌پیوندد.
توجه به گروه‌های خاص و آسیب‌پذیر
روز جهانی هپاتیت یادآور این حقیقت مهم است که برخی گروه‌ها بیشتر در معرض خطر ابتلا قرار دارند. افراد دارای اختلالات خونی، هموفیلی، بیماران تحت دیالیز، معتادان تزریقی، زندانیان و حتی کارکنان حوزه سلامت، از جمله این گروه‌ها هستند. لازم است اقدامات پیشگیرانه، آموزش‌ها و خدمات درمانی ویژه‌ای برای این گروه‌ها طراحی شود. شناسایی زودهنگام در این افراد، تأثیر زیادی در کنترل چرخه انتقال ویروس دارد و یکی از اهداف مهم این روز محسوب می‌شود.
کلام پایانی
بیایید سکوت را بشکنیم، قبل از آن‌که هپاتیت جان دیگری را بگیرد. روز جهانی هپاتیت، فرصتی برای تغییر است؛ برای گسترش دانش، کاهش ترس و آغاز درمان. این روز می‌خواهد ما را از تماشاگران خاموش به عملگران آگاه تبدیل کند. اگر فقط یک نفر را ترغیب به آزمایش یا واکسیناسیون کنیم، شاید بتوانیم زندگی یک فرد را نجات دهیم.
